Cơ thể con người cần rất nhiều yếu tố vi lượng để phát triển một cách bình thường, mặc dù chúng chỉ chiếm một phần nhỏ nhưng lại có vai trò vô cùng quan trọng. Một trong những yếu tố đó chính là Vitamin A. Vitamin này không chỉ tham gia vào quá trình tăng trưởng mà còn hỗ trợ chức năng miễn dịch, thị giác, tái tạo da, chống oxy hóa, củng cố sức khỏe xương và duy trì các mô mềm.
1. Vai trò của Vitamin A trong cơ thể
Vitamin A là một loại vitamin hòa tan trong chất béo, thiết yếu cho nhiều chức năng của cơ thể. Chúng ta chủ yếu hấp thụ vitamin này từ chế độ ăn uống hàng ngày và nó được dự trữ tại gan. Vitamin A tồn tại chủ yếu dưới hai dạng:
Dạng đầu tiên là Vitamin A (hay còn gọi là retinol), được sản xuất trực tiếp bởi cơ thể. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng của mắt, giúp tạo ra sắc tố ở võng mạc và đảm bảo thị lực tốt. Ngoài ra, Vitamin A cũng thúc đẩy sự phát triển của tế bào da mới, hỗ trợ quá trình phục hồi tự nhiên, đồng thời tăng cường hệ miễn dịch và khả năng sinh sản.
Dạng thứ hai là pro-vitamin A, chủ yếu đến từ beta-carotene có trong các loại trái cây và rau củ màu sắc như cà rốt, bí ngô, khoai lang, quả mơ và xoài. Những sắc tố màu cam/vàng này xuất hiện nhờ sự hiện diện của beta-carotene.
Các hợp chất này sẽ được chuyển đổi thành Vitamin A hoặc retinol trong cơ thể trước khi có thể được sử dụng. Beta-carotene hoạt động như một chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do và giảm thiểu nguy cơ viêm nhiễm cũng như các vấn đề có thể xảy ra sau khi bị tổn thương oxy hóa.
Hơn nữa, cả hai dạng Vitamin A đều có khả năng tăng cường sức khỏe xương, duy trì các mô mềm và ngăn ngừa sỏi tiết niệu. Với đặc tính chống vi-rút, Vitamin A cũng hỗ trợ khôi phục tính toàn vẹn của màng nhầy, điều này đặc biệt hữu ích khi bạn bị cảm lạnh hoặc cúm.
2. Thiếu hoặc thừa Vitamin A có ảnh hưởng như thế nào?
Thiếu hụt vitamin A là một tình trạng khá hiếm gặp. Nguyên nhân có thể do cơ thể không nhận đủ lượng vitamin cần thiết hoặc dự trữ vitamin đã cạn kiệt. Một số đối tượng như người có đột biến gen ảnh hưởng đến khả năng chuyển đổi beta-carotene thành vitamin A, trẻ sinh non và những người mắc bệnh xơ nang thường gặp khó khăn trong việc hấp thụ đủ vitamin này.
Một số dấu hiệu cho thấy bạn có thể đang thiếu vitamin A bao gồm:
- Cảm giác mệt mỏi, chán ăn.
- Bị quáng gà.
- Mắt khô hoặc viêm.
- Tiêu chảy.
- Tóc rụng, móng tay dễ gãy.
- Da khô, có vảy hoặc phát ban.
- Suy giảm sức đề kháng, khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng, đặc biệt là các bệnh về hô hấp như sởi và bệnh tiêu hóa.
- Ức chế sự phát triển ở trẻ em, gây ra vấn đề về răng và xương.
- Thiếu vitamin kéo dài có thể dẫn đến thoái hóa điểm vàng, một tình trạng nghiêm trọng có thể gây mù lòa.
Vậy nếu cơ thể dư thừa vitamin A thì sao?
Vitamin A là loại vitamin tan trong chất béo, nên việc đào thải nó ra khỏi cơ thể rất khó khăn. Lượng dư thừa sẽ tích tụ trong tế bào mỡ và gan, có thể gây ngộ độc gan, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Các triệu chứng khi thừa vitamin A bao gồm:
- Đau đầu, chóng mặt, buồn nôn.
- Đau cơ, đau xương, khớp.
- Móng tay dễ gãy.
- Thay đổi thị lực, nhìn mờ.
- Khó ngủ, mất tập trung, dễ cáu gắt.
- Da trở nên vàng, khô, nứt nẻ, bong vảy, nhạy cảm với ánh sáng.
- Giảm cân, tóc rụng và viêm lưỡi.
- Phụ nữ mang thai nếu thừa vitamin A lâu dài có thể sinh con bị dị tật.
Mặc dù có thể hấp thụ quá nhiều vitamin A từ thực phẩm động vật như gan, nhưng phần lớn tình trạng thừa vitamin lại đến từ việc sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng. Do đó, bổ sung vitamin A qua thực phẩm tự nhiên thường an toàn hơn.
3. Xét nghiệm vitamin A
Khi nghi ngờ rằng người bệnh có thể bị thiếu hoặc thừa Vitamin A, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện xét nghiệm máu. Trước khi lấy mẫu, người bệnh cần nhịn ăn từ 8 đến 10 giờ.
Mức nồng độ Vitamin A trong máu được coi là bình thường dao động từ 0.52 đến 2.09 umol/l.
Việc giảm nồng độ vitamin này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như chế độ ăn uống không đủ chất, trẻ em suy dinh dưỡng, hay mắc các bệnh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng làm giảm khả năng hấp thu vitamin. Ngoài ra, một số bệnh lý liên quan đến sự hấp thu ở ruột như bệnh celiac, bệnh Crohn hay hội chứng ruột kích thích cũng có thể dẫn đến tình trạng thiếu vitamin.
Giống như hầu hết các vitamin và khoáng chất khác, nhu cầu về Vitamin A trong chế độ ăn uống phụ thuộc vào giới tính, độ tuổi và tình trạng sinh sản. Cụ thể, phụ nữ trưởng thành cần khoảng 700 mcg mỗi ngày, trong khi nam giới cần 900 mcg. Đặc biệt, phụ nữ mang thai nên bổ sung khoảng 770 mcg mỗi ngày.
Do Vitamin A có thể gây hại nếu sử dụng quá liều, việc bổ sung chỉ nên thực hiện theo chỉ định của bác sĩ. Bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm máu để xác định liệu bạn có cần thêm vitamin này hay không.
Hơn nữa, Vitamin A có thể tương tác với một số loại thuốc khác, bao gồm cả thuốc giảm cân như Orlistat và các phương pháp điều trị bệnh vẩy nến. Do đó, hãy trao đổi với bác sĩ để có những lựa chọn phù hợp nhất cho sức khỏe của bạn.
Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC luôn nỗ lực cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt nhất với sự hỗ trợ từ các bác sĩ chuyên gia hàng đầu và đội ngũ nhân viên y tế được đào tạo bài bản cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại.
