Có rất nhiều yếu tố tác động đến sự phát triển chiều cao của trẻ, bao gồm di truyền, chế độ dinh dưỡng và lối sống. Hiện nay, các bé đã được cung cấp chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất cần thiết cho việc tăng trưởng chiều cao. Tuy nhiên, nếu trẻ không có thói quen sinh hoạt hợp lý thì sẽ không thể phát huy tối đa tiềm năng chiều cao của mình.
Những thói quen nào có thể cản trở sự phát triển chiều cao?
Bác sĩ Đỗ Quỳnh Nga từ Viện Nghiên cứu Dinh dưỡng TP.HCM đã chỉ ra một số thói quen hàng ngày có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển chiều cao như sau:
Thiếu vận động hoặc tập luyện không đúng cách: Khi trẻ vận động, quá trình chuyển hóa diễn ra mạnh mẽ, giúp kích thích sự phát triển của cơ bắp và xương. Tùy theo từng độ tuổi, chúng ta cần lựa chọn môn thể thao phù hợp với giai đoạn phát triển của trẻ.
Đối với trẻ dưới 18 tuổi, việc phát triển xương dài là rất quan trọng, vì vậy các môn thể thao như bơi lội, bóng rổ, cầu lông hay tập xà là những lựa chọn lý tưởng. Trẻ không nên tham gia vào các môn thể thao nặng như nâng tạ. Hơn nữa, cần hạn chế tối đa lối sống ít vận động để tránh nguy cơ béo phì, điều này sẽ ảnh hưởng xấu đến chiều cao. Cha mẹ nên khuyến khích trẻ chạy nhảy trong giờ nghỉ ở trường thay vì ngồi yên đọc sách hay trò chuyện.
Ít hoạt động ngoài trời: Việc hoạt động ngoài trời rất quan trọng để tăng cường tổng hợp vitamin D3 và kích thích hormone tăng trưởng GH. Hiện nay, nhiều phụ huynh thường lo lắng về tác hại của tia UV và ô nhiễm môi trường mà giữ trẻ ở trong nhà. Chúng ta chỉ cần tránh cho trẻ chơi ngoài trời vào những thời điểm nắng gắt hoặc khi chỉ số AQI cao. Thiếu hoạt động ngoài trời có thể dẫn đến nhiều hệ quả tiêu cực, trong đó có khó ngủ và giảm sức đề kháng, từ đó ảnh hưởng đến chiều cao.
Hoạt động ngoài trời giúp tăng cường vitamin D3 và kích thích hormone tăng trưởng GH (Ảnh minh họa: Viện Nghiên cứu Dinh dưỡng TPHCM).Giấc ngủ không đúng giờ có thể làm chậm quá trình phát triển chiều cao: Giấc ngủ đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc phục hồi năng lượng và tái tạo cơ thể sau một ngày hoạt động. Đặc biệt, đối với trẻ em, giấc ngủ là thời điểm mà hormone tăng trưởng GH được tiết ra nhiều nhất. Nếu thiếu hụt hormone này, các quá trình chuyển hóa trong cơ thể sẽ bị ảnh hưởng, dẫn đến sự phát triển xương không đạt yêu cầu về chiều dài và độ dày, từ đó gây ra tình trạng kém phát triển chiều cao.
Trẻ em không nên có thói quen đi ngủ muộn và thức dậy muộn. Thời gian hormone GH được phóng thích mạnh mẽ nhất là từ 10h đêm đến 2h sáng khi trẻ đang trong giai đoạn ngủ sâu. Nếu bé đi ngủ sau 10h đêm, thời gian ngủ sâu sẽ giảm đi, khiến hormone GH không được sản sinh đủ. Vào buổi sáng, trẻ nên dậy trước 7h để tránh thói quen xấu ảnh hưởng đến chiều cao.
Chế độ ăn uống nhiều đường: Trẻ cần hạn chế tối đa các loại đồ uống có đường và thực phẩm nhanh như nước ngọt có ga hay soda. Những loại thực phẩm này có thể làm yếu xương và giảm mật độ xương.
Hút thuốc lá thụ động: Khói thuốc không chỉ gây hại cho tim và phổi mà còn ảnh hưởng đến các hormone có tác dụng thúc đẩy quá trình tạo xương và giảm khả năng tái hấp thu canxi ở thận.
Những thực phẩm ảnh hưởng đến chiều cao
Theo bác sĩ Đỗ Quỳnh Nga, để phát triển chiều cao tối ưu, trẻ cần cung cấp đủ protein và canxi để xây dựng cấu trúc xương. Để canxi được hấp thụ hiệu quả vào xương, cơ thể cũng cần vitamin D3, vitamin K2, phospho và magie với tỷ lệ hợp lý. Do đó, trẻ nên tiêu thụ các thực phẩm giàu những dưỡng chất này như thịt, sữa và các sản phẩm từ sữa, cá, cùng với rau xanh.
Tuy nhiên, có một số loại thực phẩm có thể biến mọi nỗ lực bổ sung dinh dưỡng thành vô ích. Những thực phẩm này không độc hại nhưng nếu sử dụng sai liều lượng hoặc không đúng thời điểm sẽ ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ dưỡng chất cho xương.
Bác sĩ Nga đã chia sẻ về những loại thực phẩm này và cách sử dụng chúng để giảm thiểu tác động không mong muốn như sau:…Đầu tiên, chúng ta cần chú ý đến các loại thực phẩm chứa nhiều đường và chất béo có acid palmitic. Thực phẩm ngọt có thể làm tăng nguy cơ béo phì, và khi cơ thể bị béo phì, lượng vitamin D dự trữ sẽ giảm, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu canxi vào máu. Chất béo là cần thiết để cung cấp năng lượng, bảo vệ và xây dựng cấu trúc cơ thể. Tuy nhiên, nếu trẻ thường xuyên tiêu thụ nhiều acid palmitic – một loại acid béo có trong dầu cọ, thì khả năng hấp thu canxi sẽ bị giảm do canxi kết hợp với acid palmitic tạo thành kết tủa và bị đào thải ra ngoài.
Thứ hai, các loại rau củ quả chứa nhiều oxalate cũng cần được lưu ý. Oxalate có thể kết hợp với canxi, dẫn đến việc tăng thải canxi qua thận. Mặc dù rau chân vịt rất giàu canxi nhưng cũng chứa nhiều oxalate. Một số loại rau củ quả khác như củ cải, tỏi tây, đậu bắp, rau muống, rau dền, kiwi, quả mọng và dâu tây cũng chứa nhiều oxalate.
Cuối cùng, chúng ta không thể bỏ qua các thực phẩm chứa phytate. Phytate là dạng lưu trữ phospho có trong các loại hạt. Mặc dù phospho rất cần thiết cho sự phát triển của xương, nhưng nếu quá nhiều sẽ làm giảm khả năng hấp thu canxi tại ruột. Phytate thường có trong các loại đậu và hạt như óc chó, hạnh nhân, và đậu phộng. Để tối ưu hóa dinh dưỡng cho trẻ, cha mẹ nên cho trẻ ăn các loại đậu và hạt này cách xa những món ăn giàu canxi. Ví dụ, nếu trẻ uống sữa vào buổi sáng và tối, hãy cho trẻ ăn óc chó hoặc hạnh nhân vào bữa phụ buổi chiều.
Ngoài ra, protein cũng là yếu tố quan trọng trong việc hình thành cấu trúc xương. Tuy nhiên, protein cũng là nguồn cung cấp nhiều phospho, và sản phẩm chuyển hóa của nó là amoniac. Nếu trẻ ăn quá nhiều protein, điều này có thể làm giảm khả năng hấp thu canxi tại ruột và tăng thải canxi qua thận. Khi chế biến thức ăn, nên hạn chế sử dụng muối vì điều này cũng có thể làm tăng thải canxi.
Bác sĩ Nga khuyên rằng: Để trẻ đạt được chiều cao tối ưu, cha mẹ cần lựa chọn thực phẩm có đầy đủ chất đạm, canxi, vitamin D, phospho, magie, vitamin K2 và vitamin A. Có rất nhiều thực phẩm giàu dinh dưỡng nhưng cũng chứa những thành phần có thể làm giảm khả năng hấp thu hoặc tăng thải canxi. Thay vì loại bỏ hoàn toàn các loại rau củ quả giàu phytate hay oxalate, chúng ta chỉ cần điều chỉnh khẩu phần sao cho hợp lý và tránh cho trẻ ăn quá nhiều hoặc dùng chung với những bữa ăn giàu canxi.
